Μέσα από τα ντοκιμαντέρ του εξυμνεί την ελληνική επαρχία
Υπάρχουν στιγμές στην
ελληνική επαρχία που νιώθεις ότι υπάρχει ελπίδα και πέρα από κάθε κοντόφθαλμη
μιζέρια και αυτομεμψία, που είναι συνηθισμένη στα ήθη μας, συνεχίζουν άνθρωποι
να δημιουργούν και να αντιστέκονται στη μούχλα και τη σαπίλα. Άνθρωποι λαμπροί
που εμβολιάζουν θεραπευτικά και σωτήρια τις πόλεις της ελληνικής περιφέρειας
λόγω της αυξανόμενης και συνεχούς αιμορραγίας τον τελευταίο καιρό προς τις
μεγαλουπόλεις είτε της εσωτερικής είτε της εξωτερικής μετανάστευσης. Παρά τις δύσκολες συνθήκες τολμούν, προβάλλουν
και αναδεικνύουν τον τόπο τους και προτείνουν λύσεις, στοχεύοντας στη γνώση,
την ανάδειξη και τελικά κατανόηση του κόσμου και των ανθρώπων. Οι «απο-δράσεις
πολιτισμού από τη Θράκη» συνεχίζουν και τη νέα χρόνια να φωτίζουν αυτές τις
πτυχές των ανθρώπων και να αναδεικνύουν το πολιτιστικό πρόσωπο των πόλεων της.
Μια τέτοια λαμπρή περίπτωση
είναι ο Κομοτηναίος σκηνοθέτης και δημιουργός, Στέργιος Μουντσάκης. Ζώντας κάτι παραπάνω από είκοσι χρόνια στο
Βερολίνο επέλεξε να επιστρέψει στην ιδιαίτερη του πατρίδα και να δημιουργήσει
εδώ. Από το 2002 είναι ανεξάρτητος παραγωγός, ηχολήπτης και μοντέρ. Δημιουργεί
αθόρυβα τις δικές του ανεξάρτητες παραγωγές μικρού μήκους, έτσι όπως εκείνος
ξέρει, χωρίς κανενός είδους χρηματοδότηση.
Ένα από τα τελευταία
ντοκιμαντέρ που δημιούργησε είναι το «Ημερολόγιο Επαρχίας», το οποίο προβλήθηκε
με ιδιαίτερη επιτυχία στην Κομοτηνή στο πλαίσιο της Εθελοντικής Δράσης "ο
Αϊ Βασίλης άργησε μια μέρα" και είχαμε την τύχη να απολαύσουμε. Στο
ντοκιμαντέρ του υμνεί την ελληνική επαρχία μεταφέροντας μας εικόνες της στη
διάρκεια ενός χρόνου, μια για κάθε μήνα. Μας συστήνει τόπους και εικόνες της καθημερινότητας
που είχαμε παραμελήσει και μας υπενθυμίζει ότι η ευτυχία βρίσκεται στις μικρές
καθημερινές στιγμές που μόνο η φύση μας προσφέρει απλόχερα.
Για τον Στέργιο Μουντσάκη
ήταν πάντα όνειρό του να έχει τον δικό του εξοπλισμό ώστε να μπορεί να
καταγράφει με την κάμερα του εικόνες και στιγμές και έπειτα να έχει ένα δικό
του μέρος ώστε να επιμελείται το μοντάζ . «Με την υποδομή που έχω και από τότε που πήρα την κάμερα ξεκίνησα να
καταγράφω κάποια πράγματα που μ’ ενδιέφεραν εμένα προσωπικά. Στο τέλος όταν
μαζεύτηκε ένα υλικό αρκετών ωρών ανακάλυψα πως αυτά που μ’ ενδιέφεραν είχαν να
κάνουν με την οικολογία και τη φύση, καθώς και με ανθρώπους που γνώρισα. Έτσι
ήθελα όλα αυτά να τα μοιραστώ μαζί τους και σκέφτηκα να κάνω αυτό το
ημερολόγιο».
«Ημερολόγιο
επαρχίας»
Για έναν ολόκληρο χρόνο ο
Στέργιος Μουντσάκης αποτύπωνε στιγμές, εικόνες, τοπία. Κρατούσε το δικό του
οπτικό ημερολόγιο. Δώδεκα εικόνες της ελληνικής επαρχίας, μία για κάθε μήνα
μέσα στη χρονιά του 2010. Εικόνες από ένα περιβάλλον που αλλάζει. Ένα σχόλιο για
τον ενεργειακά και διατροφικά αυτόνομο άνθρωπο της επαρχίας, που μετεξελίσσεται
σε καταναλωτή. Και αισιόδοξες εικόνες όμως, από ανθρώπους που ανταλλάσσουν
σπόρους, σπέρνουν ντόπιες ποικιλίες, και παράγουν γεωργικά προϊόντα φιλικά προς
το περιβάλλον.
Ένα ντοκιμαντέρ με
εκπληκτικές εικόνες από την περιοχή της Θράκης βγαλμένες από τις τέσσερις
εποχές του χρόνου. Το κάδρο συνθέτουν τα υπέροχα χρώματα που «ζωγραφίζει» η
φύση άλλοτε με τα έντονα εκθαμβωτικά πινέλα της και άλλοτε με πιο θαμπά και
γκρίζα. Η φύση στο ντοκιμαντέρ του Στέργιου Μουντσάκη μας δείχνει το χαρούμενο
της πρόσωπο σε στιγμές που εμείς οι άνθρωποι τη σεβόμαστε και άλλοτε πάλι κρύβει
μια απέραντη μελαγχολία με σκούρα χρώματα όταν τη λησμονούμε και την
εγκαταλείπουμε. Στο φακό αποτυπώνονται καλλιέργειες, αστικοί κήποι, ακτιβισμός,
ιδέες, απλές συμβουλές, εναλλακτικές προτάσεις, θετικά μηνύματα, προβληματισμοί.
«Μόνο στην περιοχή της Θράκης έχουμε
τόσες πολλές εικόνες όλον τον χρόνο, που θα μπορούσαμε να καλύψουμε έναν
συγκεκριμένο και πολύ ειδικό τουρισμό που θα αποδώσει όμως στην περιοχή. Δεν το
έχουμε εκμεταλλευτεί γιατί προσπαθούσαμε τόσα χρόνια να αντιγράψουμε διάφορες
άλλες καταστάσεις, δεν μας ήταν συνειδητό ότι αυτό το πράγμα που έχουμε είναι
πλούτος και δεν είναι φτώχεια» τονίζει με πικρία.
«Επειδή το ντοκιμαντέρ
αποτελείται από δώδεκα μικρές ιστορίες, αυτό που ήθελα ήταν να κάνω μια διαφορετική ταινία για την
κάθε ιστορία. Απλώς, δεν είχα τη δυνατότητα να κάνω μια τόσο μεγάλη ταινία και
έκανα ένα δίλεπτο για κάθε μήνα προβάλλοντας ένα συγκεκριμένο θέμα τη φορά».
Το «ημερολόγιο επαρχίας»
έχει λάβει διάκριση εναλλακτικής οικολογικής πρότασης από το Διεθνές
Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Πάτρας «14ο Διεθνές Πανόραμα», ενώ έχει προβληθεί
τόσο σε ελληνικά φεστιβάλ (Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και ταινιών μικρού μήκους
της Δράμας) όσο και ευρωπαϊκά φεστιβάλ ( Γαλλία και Ιταλία- με επόμενο σταθμό
τη Βαρκελώνη).
«Χρειαζόμαστε
τη διατροφική και ενεργειακή μας αυτονομία»
Εκείνο που επιθυμούσε
δημιουργώντας το ντοκιμαντέρ ήταν να σπάσει «το κατεστημένο της μη προβολής και
ανάδειξης οικολογικών θεμάτων, μια και δεν προβάλλονται όσο θα έπρεπε ούτε και
στην τηλεόραση που είναι ένα μέσο ευρείας αποδοχής, ενώ αυτά τα θέματα τελικά είναι η ουσιαστική
κρίση».
Ο ίδιος θεωρεί πως «εάν
εμείς οι ίδιοι μπορούσαμε και είχαμε τη διατροφική και ενεργειακή μας αυτονομία
θα ήταν τελείως διαφορετικά τα πράγματα και δε θα πεινούσαμε. Αυτή τη στιγμή οι
άνθρωποι ξέχασαν το πώς ήταν παλαιότερα, ότι επιβιώσαν χάρη στη δικιά τους
δουλειά». Εκείνο που επισημαίνει είναι ότι θα πρέπει να ξαναμάθουμε κάποια
πράγματα από την αρχή. «Έχουμε ξεχάσει πώς να μαζεύουμε σπόρους και πώς να
καλλιεργούμε με φυσικούς τρόπους. Κι αυτοί
που έχουν κήπους και καλλιεργούσαν μέχρι τώρα, το έκαναν βάζοντας υβρίδια καθώς
δε μπορούσαν να συνεχίσουν να κρατούν σπόρους και έτσι ερχόταν σε μια εξάρτηση
από αυτούς που πωλούν τους σπόρους. Παλαιότερα,
πάντα οι άνθρωποι είχαν τους δικούς τους σπόρους και καλλιεργούσαν τα
δικά τους φυτά και όπου δεν υπήρχαν χρήματα υπήρχε η βοήθεια του ενός από τον
άλλον». Κάτι που αποτυπώνεται και στο ντοκιμαντέρ του, όπου όταν οι άνθρωποι δε
μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα με τις δικές τους δυνάμεις βοηθιόντουσαν από
άλλους και βοηθούσαν και εκείνοι με τη σειρά τους, δημιουργώντας δίκτυα
αλληλεγγύης.
«Αυτά όλα τα έζησαν οι
παλαιότεροι αλλά τα ξεχάσαμε στην πορεία. Όλα τα πράγματα πλέον εισήλθαν στον
νόμο της οικονομίας που έχει άλλα δεδομένα και θέλει να πουλήσει. Σ’ αυτή τη
λογική μας έβαλαν με διαφορετικούς τρόπους. Από τα σχολεία μέχρι τα
πανεπιστήμια μπήκαν στη λογική του ότι όλα τα πράγματα μπορούν να
αγοραστούν! Ακόμη και οι άνθρωποι! Μια
λογική που δεν ίσχυε παλαιότερα καθώς οι άνθρωποι μπορούσαν μέσα από το δικό
τους μικρό περιβάλλον να έχουν μια τελείως διαφορετική νοοτροπία. Από την εποχή
που ξεκίνησαν να εισρέουν χρήματα στη γεωργία και οι περισσότεροι γεωργοί
άρχισαν να ζουν πλέον μόνο με τις επιδοτήσεις και δε χρειάζονταν καν να
καλλιεργούν, άλλαξαν και τα δεδομένα. Σταμάτησαν πλέον να καλλιεργούν προϊόντα
που είχαν και οικονομική ανταπόκριση. Πιο κοντινό παράδειγμα για την περιοχή
μας το σκόρδο της Ξυλαγανής, το οποίο πωλούνταν σ’ όλη την Ελλάδα καθώς ήταν
πολύ καλή ποικιλία και το γνώριζαν όλοι. Καθώς όμως ήλθαν στην αγορά τα σκόρδα
από την Ισπανία και έπειτα από την Κίνα, με τα οποία δε μπορούσαν να
ανταγωνιστούν οικονομικά, σταμάτησαν να σπέρνουν και να καλλιεργούν. Έχει εξαφανιστεί
σχεδόν ο σπόρος, δυο-τρία άτομα μόνο έχουν αυτόν τον παλιό σπόρο, ο οποίος έχει
πολύ καλά χαρακτηριστικά».
Το
παράδειγμα της Γερμανίας απέναντι στην ελληνική γεωργία της κρίσης
Ο Στέργιος Μουντσάκης έχει
περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του στη Γερμανία, εκεί σπούδασε και εργάστηκε για
πάρα πολλά χρόνια. Μου μιλά για τα χωριά της Γερμανίας που είναι ενεργειακά
αυτόνομα, αποτέλεσμα που επέφερε το κίνημα των Πρασίνων. «Στη Γερμανία είδα ένα κίνημα να ξεκινάει πριν
από τριάντα χρόνια και να εξελίσσεται. Υπάρχουν σήμερα ενεργειακά και
διατροφικά αυτόνομες κοινωνίες. Ήταν ένα αποτελέσματα μιας πολιτικής
κατεύθυνσης που υπήρχε όταν ήταν οι Πράσινοι σαν συγκυβέρνηση στη Γερμανία και προώθησαν το
δρόμο της οικολογίας. Υπάρχουν σήμερα χωριά στη Γερμανία που είναι ενεργειακά αυτόνομα,
παράγουν ενέργεια με διάφορες μεθόδους όπως την ελαιοκράμβη και με την κοπριά
από τα ζώα τους. Ένας συνδυασμός από όλα αυτά τους έχει οδηγήσει όχι μόνο να
μην ξοδεύουν χρήματα για ενέργεια αλλά να πωλούν ενέργεια και παραπέρα».
«Ακόμη και σε ομοσπονδιακά
κρατίδια στη Γερμανία που ποτέ δε πίστευε κανένας ότι θα μπορούσε να είναι
κυβερνήτης πράσινος και όμως-αυτή τη στιγμή-είναι στη Βάδη-Βιρτεμβέργη στο
δυτικογερμανικό αυτό κρατίδιο – και μάλιστα είναι ο πρώτος Πράσινος τοπικός
πρωθυπουργός στην ιστορία της Γερμανικής Ομοσπονδίας. Σ’ ένα πολύ συντηρητικό
κρατίδιο που ωστόσο έκαναν δουλειά τόσα χρόνια, έδειξαν ότι μπορούν να τα
βγάλουν πέρα και στάθηκαν μπροστάρηδες σε πολλά κινήματα που κόστιζαν δισεκατομμύρια
και προσπάθησαν να τα εμποδίσουν. Ακόμη και ο δήμαρχος της Στουτγκάρδης, αυτή
τη στιγμή, προέρχεται από τους Πράσινους. Είναι ένα κίνημα που δεν ήρθε από το
πουθενά , ήρθε μετά από τριάντα χρόνια δουλειάς».
Ο ίδιος θεωρεί πως «πρέπει
να ξαναδούμε κάποια πράγματα που έχουν μεγαλύτερη αξία» και συμπληρώνει πως «μέχρι
σήμερα πιστεύουμε ότι οτιδήποτε μας δίνει ο καταναλωτισμός είναι κάτι που έχει
μια αξία ενώ η αξία ήταν δίπλα μας κάθε στιγμή και δε μπορούσαμε να την
αντιληφθούμε. Κάτι που αποδεικνύεται και φαίνεται πολλές φορές σε χώρες του
εξωτερικού το ότι έχουν εκτιμήσει αυτόν τον πλούτο που έχουμε στην Ελλάδα.
Δυστυχώς όμως στη χώρα μας διαμορφώθηκε μια λανθασμένη αντίληψη και νοοτροπία
μια και ο αγρότης ήταν ο τελευταίος στη σειρά ενώ ο δημόσιος υπάλληλος πάντα
ήταν το ανώτερο επάγγελμα. Αυτός που παράγει τη διατροφή μας θα έπρεπε να είναι
σε πολύ πιο ανώτερα επίπεδα από οτιδήποτε άλλο».
«Στον
κήπο» : το επόμενο ντοκιμαντέρ για τους σπόρους
Το «ημερολόγιο επαρχίας»
αποτέλεσε για τον Στέργιο έναν “πιλότο” για κάποια θέματα που επιθυμεί να
ασχοληθεί περαιτέρω. Ήδη η πρώτη ιστορία εκ των δώδεκα -του «ημερολογίου»- είναι
έτοιμη και αφορά τους σπόρους. Δημιούργησε μια ανεξάρτητη ταινία διάρκειας 45
λεπτών χωρίς να χρησιμοποιήσει υλικό από την πρώτη. Ο τίτλος του νέου του
ντοκιμαντέρ είναι «Στον κήπο». Δεν είναι αφηγηματικό και ο δημιουργός βρίσκεται
στον κήπο του Νίκου Τομπάζη, ο οποίος πρωταγωνιστεί. Με το φακό του αποτυπώνει τις διαφορετικές
καταστάσεις που εξελίσσονται μέσα στον
κήπο, από το πως φροντίζει ο ιδιοκτήτης του κήπου τα φυτά του και με ποιο τρόπο
τα καλλιεργεί, χωρίς να υπεισέλθει σε καλλιεργητικές λεπτομέρειες.
«Είναι ένα έναυσμα ώστε να
δει κανείς τι μπορεί να συμβεί μέσα σ’ έναν κήπο στη διάρκεια ενός έτους και
πως αυτό μπορεί να μας δώσει στην πραγματικότητα μια διατροφική επάρκεια», μας
αναφέρει για τη νέα του δημιουργία. Παράλληλα στο ντοκιμαντέρ αναδεικνύονται
και δραστηριότητες της «Βελανιδιάς», ομάδα-παράρτημα στην Κομοτηνή της
εναλλακτικής κοινότητας «Πελίτι», της παλαιότερης οργάνωσης στο χώρο της
κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα που ασχολείται με τη διάσωση και διάδοση των
ντόπιων ποικιλιών καθώς και με τις πρακτικές της οικολογίας στην καθημερινότητα.
Τη νέα αυτή παραγωγή του έχουν ήδη λάβει στο «Μάρκετ» του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ
Θεσσαλονίκης, το οποίο διεξάγεται τον Μάρτιο και αναμένει εάν θα το δεχτούν στο
διαγωνιστικό τμήμα.
«Διάλογοι
Βερολίνου»: από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό στην αμερικανοποίηση
Τους επόμενους μήνες θα
βρεθεί στο Βερολίνο καθώς θα συνεργαστεί -για τρίτη φορά- με τον σκηνοθέτη Νίκο
Λυγγούρη, στη δημιουργία μιας ταινίας μεγάλου μήκους που έχει χρηματοδοτηθεί
από τη γερμανική τηλεόραση. Πρόκειται για συμπαραγωγή Ελλάδας-Γερμανίας. Αρχικά
είχε εγκριθεί η χρηματοδότηση της ταινίας από το ελληνικό Κέντρο
Κινηματογράφου ωστόσο το τελευταίο έχει
πάψει να δίνει χρήματα σε ντοκιμαντέρ. Η χρηματοδότηση βρέθηκε-ευτυχώς- από το
κρατίδιο του Βερολίνου, όπου και θα γυριστεί.
Ο τίτλος της ταινίας είναι
« Διάλογοι Βερολίνου» και βασίζεται σε κάποια απομνημονεύματα που έχει αφήσει
ένας καλλιτεχνικός ανταποκριτής μιας γερμανικής εφημερίδας και διαπραγματεύεται
τη σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γερμανία και ειδικότερα το Βερολίνο. Άλλωστε,
όπως μας εξηγεί ο δημιουργός, «στην εποχή του Μεσοπολέμου το Βερολίνο ονομαζόταν
η Αθήνα του ποταμού Σπρε , η ελληνική σκέψη και η φιλοσοφία έβρισκε μεγάλη
ανταπόκριση κάτι που δυστυχώς άρχισε να αλλάζει μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο, οπότε και το Βερολίνο αμερικανοποιήθηκε κατά κάποιον τρόπο. Οι αφηγήσεις
που έχει αφήσει θυμίζουν τον τρόπο που έβλεπαν παλαιότερα οι περιηγητές την Ελλάδα, με μια ρομαντική μάτια.
Ανάμεσα στις σκέψεις του ανταποκριτή
υπάρχουν και τρεις διαφορετικές φιγούρες -μια Ελληνίδα, μια Τουρκάλα και μια
Αμερικανίδα- που ζουν αυτή τη στιγμή στο Βερολίνο και συμμετέχουν στο
ντοκιμαντέρ με τις δικές τους απόψεις
για το πώς είναι το Βερολίνο σήμερα.
Η
δυναμική των Ελλήνων ανεξάρτητων δημιουργών κατακτά τη Μπερλινάλε!
Μιλώντας για το Βερολίνο δε
θα μπορούσε να αφήσει ασχολίαστη την ευχάριστη είδηση των τελευταίων ημερών για τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο καθώς
τρεις ελληνικές ταινίες, μια συμπαραγωγή Ελλάδας-Νοτίου Αφρικής αλλά και μια
γερμανική γυρισμένη από ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη, θα προβληθούν στο
πρόγραμμα Forum του προσεχούς, 43ου κινηματογραφικού φεστιβάλ Βερολίνου τον Φεβρουάριο.
«Τέσσερις ταινίες
-εντυπωσιακός αριθμός για τα δεδομένα της εγχώριας κινηματογραφικής παραγωγής-
μετράει το ελληνικό σινεμά στο Forum του φεστιβάλ, το παράλληλο τμήμα της
Μπερλινάλε που είναι στοχευμένο στους νέους κινηματογραφιστές. Είναι κάτι που
δεν είχε ξανά συμβεί τα τελευταία χρόνια και αποδεικνύει και τη δυναμική που
υπάρχει από τέσσερις ανεξάρτητες παραγωγές-ταινίες που έγιναν χωρίς
χρηματοδότηση από το Κέντρο Κινηματογράφου. Κάτι που σημαίνει ότι υπάρχουν άνθρωποι
που μπορούν να δημιουργήσουν ταινίες και μάλιστα μέσα σε δύσκολες συνθήκες βάζοντας
την προσωπική τους δουλειά».
«Επέλεξες τον δύσκολο δρόμο
και επέστρεψες στην Ελλάδα αφήνοντας το Βερολίνο» του λέω λίγο πριν
αποχαιρετιστούμε. Ο ίδιος θεωρεί ότι δεν είναι ο δύσκολος δρόμος καθώς του
αρέσει η ζωή στο χωριό και η επαφή με το περιβάλλον. «Δε θέλω να ζω σε
μεγαλούπολη πλέον αντίθετα θέλω να έχω ένα αρκετά καλό περιβάλλον, μια καλή
ποιότητα ζωής. Άλλωστε έχω τη δυνατότητα
να κάνω αυτά που θέλω και να δημιουργώ τις ταινίες μου, χωρίς να χρειάζεται να
ξοδεύω πολλά εφόσον έχω τον εξοπλισμό. Άλλωστε το κόστος δεν είναι μεγάλο,
χρειάζεται να έχεις απλά τις γνώσεις και να δουλεύεις συνέχεια πάνω σ’ αυτές».
Info:
Σημειώστε
ημερομηνίες και μέρη που θα προβληθεί Το «Ημερολόγιο επαρχίας»:
24
Ιανουαρίου από την κινηματογραφική Λέσχη της ΦΕΞ (ώρα 21.00 στο Λαογραφικό
Μουσείο Ξάνθης ) και στο Εθνολογικό Μουσείο Θράκης στην Αλεξανδρούπολη (ώρα
20.30)
21
Φεβρουαρίου στον πολυχώρο “βρυσάκι”,
Βρυσακίου 17 στην Πλάκα, Αθήνα(ώρα 20.30).
Ο
δημιουργός:
Ο Στέργιος Μουντσάκης γεννήθηκε
το 1959 στην Κομοτηνή και έζησε από το 1969 έως το 1971 καθώς και από το 1980
έως το 2002 στη Γερμανία. Έκανε σπουδές επικοινωνίας και ΜΜΕ στο FU Berlin και
TU Berlin. Εργάστηκε στην τεχνική διεύθυνση του συνεδριακού κέντρου ICC του
Βερολίνου. Διετέλεσε αρχισυντάκτης και συνιδιοκτήτης του τηλεοπτικού
ελληνογερμανικού μαγκαζίνου Argo TV του Βερολίνου. Από το 2002 εργάζεται ως
ανεξάρτητος παραγωγός, ηχολήπτης και μοντέρ.
Φιλμογραφία:
2000 “Greek artist in Berlin” Documentary
2001 “A letter from Berlin Documentary”
2005 ”Little details of memories and images”
2008 Μνήμες, τόποι, ουτοπίες (μμ)
2009 Αγόρι ή κορίτσι; (μμ)
2010 Υποσυνείδητο της πόλης
(μμ)
2011 Ημερολόγιο επαρχίας
(μμ)
Σημείωση: Οι φωτογραφίες
του άρθρου είναι του Στέργιου Μουντσάκη.
Καλπάνης Μπάμπης
Δημοσιεύτηκε στην Kulturosupa:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου